Vanavond komt Avengers: Age of Ultron uit, de volgende grote film van Marvel. De bekende groep superhelden neemt het op tegen misschien wel de meest beangstigende vijand uit het Marvel-universum: Ultron. Maar wie is Ultron eigenlijk?
Ultron
Hij is geboren tijdens de koude oorlog, heeft problemen met zijn vader, en is al 46 jaar één van de grootste vijanden van de Avengers: we hebben het natuurlijk over Ultron, de hyperintelligente robot, ooit ontworpen door een Avenger. Hij speelt de hoofdrol in dé blockbuster van aankomende maanden: Avengers: Age of Ultron. Wie is Ultron, en hoe is hij ontstaan? We gaan terug in de tijd om te ontdekken wie de robot is die de vijanden in comics en strips voorgoed veranderde.
Ultron kwam voor het eerst voor in Avengers 54, een comic die uitkwam in 1968, geschreven door Roy Thomas. Het is echter niet de Ultron die we kennen uit de moderne comics en film; hij verschool zichzelf achter de alias Crimson Cowl, verborgen in een mantel, stijlvol roze gekleurd. Crimson heeft een groepje slechterikken verzameld, met als doel de Avengers voor altijd te vernietigen. Hij wilt de Avengers vangen, in een hydrogen bom stoppen, en de bom vervolgens laten ontploffen boven Manhattan. Het klinkt als een aanzet voor een spannend en vermakelijk verhaal, maar naast een aantal interessante scenes over hersenspoelen is de eerste strip met Ultron niet echt bijzonder voor de lezers van nu.
Comics Code
Toen was de premise van het verhaal echter zeer schokkend en weergaloos. Dat komt door een keurmerk dat elke comics-distribiteur destijds op zijn comics wilde hebben: de ‘Comics Code seal of approval’. In de jaren vijftig van de vorige eeuw dacht men een verband te zien tussen comics met gruwelijk geweld, misdaad en horror en jeugdcriminaliteit. De overheid wilde snel iets aan het groeiende probleem doen, en kwam in 1954 met een speciaal comittee.
Daardoor kregen comics een slechte reputatie bij het Amerikaanse publiek, wat een enorme impact had op de verkoopcijfers: meer dan 15 uitgevers sloten hun deuren. Om een complete neergang van de gehele industrie te voorkomen, richtten de overgebleven comics-uitgevers de Comics Association of America op. Ze kwamen met de eerdergenoemde Comics Code, het document dat tegelijkertijd de industrie redde, en enorm gehekeld werd. Je kan het zien als een soort van keurmerk waaraan het publiek (en vooral ouders) konden zien dat een comic ‘degelijk’ was, waardoor de verkoopcijfers weer begonnen te stijgen. Dat klinkt erg mooi, maar tegelijkertijd was het ook een hevige censuur, en een beperking op de creativiteit van de artiesten. Weerw
olven, zombies en andere beesten waren niet toegestaan, en elke vorm van stimulatie van geweld en misdaad was verboden. Comics die niet in aanmerking kwamen voor de code werden niet verboden en waren gewoon toegestaan, maar niet het keurmerk ontvangen stond gelijk aan commerciele zelfmoord.
Dat is ook de reden dat de superschurken in oude comics er zo zoetjes en vaak stupide uitzien: grimmigere en angtaanjagerende vijanden zouden betekenen dat de comic geen keurmerk zou ontvangen, en simpelweg funest zijn voor de verkoopcijfers. Juist daarom is de eerste verschijning van Ultron zo significant: hij was één van de eerste schrijvers die weer de donkere kant op durfde te gaan, en indirect gruwelijkheden niet uit de weg ging. Het was het begin van een nieuw tijdperk, waarin de publiekelijke perceptie van comics compleet veranderde, en de Comics Code aan relevantie inboette.
De schurken van voor Ultron’s eerste verschijning overvielen wel eens banken, en konden slechts dromen van meer macht. Ultron was vanaf het begin al anders: hij wilde de wereld zien branden. Met de introductie van Ultron kregen Marvel’s comics een serieuzere ondertoon, die voortkomt uit de angst die op dat moment heerste, tijdens de koude oorlog. In de strip die we noemden wilde Ultron een waterstof-bom laten ontploffen, een plot dat niet ver van de werkelijkheid verwijderd was: in 1967 begon China haar eerste waterstof-bommen te testen. Het is dan ook niet onlogisch om daar ook een lijn te trekken. Ultron is de personificatie van hetgeen waar iedereen voor vreesde: een gruwelijke consequentie van de wapenwedloop tussen Rusland en Amerika, een superwapen dat zijn eigen leven gaat leiden. Maar hoe ontstond Ultron eigenlijk?
Lees ook: 4 Comics die je voor Avengers: Age of Ultron gelezen moet hebben
Hank Pym
Pas vier issues na de introductie van Ultron ontdekken we wie hij is, en hoe hij is ontstaan. Ant-Man, Hank Pym in het dagelijkse leven, ontwierp Ultron. Pym is altijd al één van Marvel’s meest “lastige” superhelden geweest. Zijn superkracht (kleiner en groter worden wanneer hij wilt) is niet altijd even handig, en als wetenschapper valt hij in het niet vergeleken bij Reed Richards, de hyper-intelligente leider van de Fantastic Four. Pym werkt als wetenschapper en superheld bij The Avengers, maar blinkt in geen van beide rollen uit.
Het ontstaan van Ultron was nog een duidelijk teken dat Marvel de manier waarop het de bad guys ontwierp totaal veranderde. Het bedrijf wilde duidelijk meer diepte meegeven aan haar karakters, en het ontstaan van Ultron is daar een goed voorbeeld van. Ultron verpersoonlijkt een kant van Hank die duidelijk aanwezig is, een donkere en wrede kant, gekweld door al zijn mislukkingen. Het is dan ook ironisch dat Ultron de grootste wetenschappelijke prestatie van Hank is.
Ultron heeft een menselijke kant: hij wilt zijn vader overhalen om zijn kant te kiezen, en hij aanstoot aan het feit dat zijn vader (in zijn ogen) een mislukking is. Dat aspect komt goed naar voren in de recent uitgegeven graphic novel, Rage of Ultron, waarin Hank Ultron kan afleiden door hem te vertellen dat hij van zijn zoon houdt, ondanks wat voor verschrikkelijks Ultron gedaan heeft. Ultron gelooft het, en kan daardoor door de andere Avengers aangevallen worden. Hank is er daarna kapot van wat hij heeft gedaan.
Ultron anno 2015
Toen Ultron werd gecreëerd in de comics, wat het de bedoeling van de schrijver om de grootste angsten van de mensheid te vangen in één personage. Dat waren duidelijk de koude oorlog en de opkomst van technologie. Maar de wereld is sindsdien enorm veranderd, en veel van de technologische toekomstdromen van toen zijn nu werkelijkheid geworden. Hoe kan het dat Ultron nog steeds zo relevant is?
Singulariteit en kunstmatige intelligentie zijn het antwoord op die vraag. Marvel’s Brian Bendis diepte die thema’s uit in zijn Age of Ultron serie, uit 2013. “Als er een Marvel singulariteit zou zijn, dan zou het door Ultron komen. Dat is het moment waarop technologie de macht overneemt op een gewelddadige manier.” Aldus Bendis. Met alle zelfdenkende auto’s en computers van deze tijd is het niet geheel irrationeel om na te denken over of we technologie niet te slim maken, een vraag die de laatste tijd vaak gesteld wordt. Experts schatten in dat we rond 2040 of 2050 al machines hebben met de intelligentie van een mens, slechts 25 jaar van nu. Wie wordt onze Pym?
Toch is het belangrijk om te noemen dat Age of Ultron, (de comic), alleen de naam in gemeen heeft met de film die morgen in première gaat. De comic gaat over een dystopische wereld waarin Ultron een groot deel van de mensheid heeft uitgevaagd, en superhelden met nog maar een handjevol over zijn. Het verhaal gaat over tijdreizen, een thema dat de film hoogstwaarschijnlijk niet gaat aanboren.
Maar waar gaat de film dan wel over?
Hank Pym krijgt zijn eigen Marvel Film met Ant-Man, maar helaas is hij in de film-versie van het Marvel universum niet degene die Ultron gecreëerd heeft. Volgens regisseur Jos Whedon is Tony Stark, Iron Man, degene die Ultron op de aarde heeft losgelaten. Dat is ook de reden dat Stark in de eerste trailers niet zichzelf is: “It’s the end. It’s the end of the path that I started us on.” We hebben de op afstand bestuurde robot-suits van Stark al in Iron Man 3 gezien, dus het zou niet geheel een verrassing zijn als Ultron een mislukt experiment van Stark wordt.
Comic-fans balen enorm van de wijziging in Ultron’s verhaal, maar als het goed is boet de origine van Ultron niet aan kracht in: de angst voor de toekomst van kunstmatige intelligentie en de relatie met onze eigen scheppingen past voor de bioscoopbezoeker waarschijnlijk nog beter bij Iron Man, een karakter dat al een achtergrond heeft gekregen in de vorige films. Toch heeft deze keuze van Marvel vrij grote gevolgen: binnenkort start Secret Wars, een comics-event waarin alle werelden worden samengevoegd, en waarna alle series opnieuw gestart worden. De grafische Novel Rage of Ultron is het eerste verhaal dat zich na Secret Wars afspeelt. Op het einde voegen Ultron en Pym zich samen tot één wezen, waardoor ze als het ware eindelijk verenigt worden. Het is het enige houvast dat we hebben, onze eerste blik op de toekomst van de comics. Zeker nu Ant-Man ook zijn eigen film krijgt is het duidelijk dat de films een hele andere weg inslaan dan de comics.
